Zacierając granice między sztuką i technologią, projekt The Next Rembrandt demonstruje połączenie sztucznej inteligencji z trójwymiarowym drukiem, które wiernie naśladuje styl słynnego barokowego mistrza. Prowokuje to do dyskusji o związkach malarstwa z algorytmami, cyfrowych danych z ludzkim projektowaniem i technologii z emocjami. Na usta cisną się pytania, czym właściwie jest sztuka i czy wymaga ona udziału ludzkiego sposobu postrzegania świata. Jako że jesteśmy na CentrumXP, oprócz kwestii estetycznych interesuje nas też oczywiście technologia, stojąca za tym projektem. A ta jest wyjątkowo nowatorska.
Dzisiejszego odbiorcę sztuki trudno jeszcze czymś sprowokować, niemniej jednak właśnie prowokacja do ponownych rozważań na temat natury i odbioru sztuki była jednym z celów Microsoftu. Chcieliśmy stymulować dyskusję o tym, jak dane i chmura danych mogą prowadzić do innowacji - mówi Ron Augustus, dyrektor SMB Markets w Microsoft Netherlands. Inicjatywa stała się medialna, gdy The Next Rembrandt w formie wystawy zagościł w Jordaan, amsterdamskiej dzielnicy, słynącej z licznych galerii sztuki. To właśnie w stolicy Holandii żył i tworzył Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606-1669), kluczowa postać holenderskiego malarstwa i rzeczonego projektu z udziałem nowych technologii. Tak jak malarstwo Rembrandta wywołuje do dziś wiele emocji, tak poruszający wydaje się portret, który wystawiono w ramach The Next Rembrandt. Kim jest ten człowiek na obrazie? Prawda jest taka, że on nie istnieje i nigdy nie istniał. Obraz jest specjalistycznie wykonanym wydrukiem 3D na podstawie analiz danych z obrazów mistrza.
Nie jest to jednak ani kopia któregoś z obrazów, ani też transfer stylu (w rozumieniu popularnych osiągnięć na tym polu). Z drugiej strony projekt można traktować jako wypadkową obu tych działań albo jako wizualizację danych, chociaż jest to trochę bardziej skomplikowane. Używamy mnóstwa danych, by usprawniać życie biznesowe, ale nie używaliśmy zbyt wielu danych w sposób, który porusza duszę człowieka. Można powiedzieć, że użyliśmy technologii i danych, tak jak Rembrandt używał swoich farb i pędzli, by tworzyć coś nowego - mówi Ron Augustus.
Etapy produkcji dzieła to jak prawdziwy przegląd technologii spod szyldu Computer Vision. Pierwszym krokiem było zebranie obrazów malarza, aby stworzyć bazę danych. Obrazy pochodzą z różnych źródeł. Część z nich zeskanowano w 3D, dla części zastosowano algorytmy upscale'ujące, by poprawić jakość. Następnie przeanalizowano namalowane twarze - sztuczna inteligencja odgadywała płeć i wiek, rozpoznawała kierunek głowy i inne cechy. Powstał rodzaj typowego wzorca - portret mężczyzny o rysach kaukaskich, z zarostem, w wieku 30-40 lat, ubranego na ciemno, w kapeluszu i kołnierzu, z głową skierowaną w prawo. Następnie rozpoczęto ekstrakcję twarzy, które odpowiadają temu profilowi. Opracowano jak gdyby uśrednione rembrandtowskie oczy, nos i inne elementy, a także przeanalizowano ok. 60 punktów na twarzach, by wyznaczyć odległości, takie jak rozstaw oczu itd. Ostatnim krokiem jest oczywiście namalowanie tego wygenerowanego obrazu. Obraz nie jest po prostu płaskim wydrukiem. Jest on warstwowy i trójwymiarowy. Wygenerowano więc mapę wysokości i to na jej podstawie drukarka 3D nakładała kolejne warstwy specjalnej farby na płótno. Pozwoliło to uzyskać teksturę nieosiągalną dla zwykłych wydruków.
Efekt okazał się poruszający - nawet dla twórców projektu, którzy przecież obserwowali wszystkie kolejne etapy powstawania wydruku. Mogłoby się wydawać, że ów portret jest jeszcze jednym dziełem Rembrandta, którego dotąd nie widzieliśmy. Obraz na pewno wywołuje emocje, chociaż nie namalował go człowiek. Trafniejszym byłoby powiedzieć, że namalowałby go człowiek, a dokładniej - Rembrandt.
